Asisko Urmeneta gure artean izango dugu EuskLABO ALAIAK komiki albumaz SoLASALDIA egiteko. EuSKLABO ALAIAK parodia politiko satirikoa da Euskal Herriak bizi duen momentu historikoari buruz: ez du deus asmatzen, agerikoa nabarmendu egiten du. Umorezko terapiari esker autoestimua ere landu dugu, eta amaiera zoriontsua proposatu. Informazio gehiago:
Hasi da pixkanaka-pixkanaka udaberriaren epela agertzen, eta hasiak gara eguneko planak eta bidaiak antolatzen. Ziur zuk ere bidaiak egiten dituzula, ezta? Bada, halakoak egiteko zailagoa den sasoia, negu gorria, neuk bestelako bidaiak egiteko probesten dut: Antzinaroko inperioen garaira, Erdi Aroko erresumetara, mamut eta oreinak ehizatzen zituztenen leize-zuloetara… Eta oraingoan etorkizuneko Europara bidaiatzea erabaki nuen, geroak ere beti baitu bere xarma, ezta?
Bai, ondo irakurtzen ari zara, nik, neguan, tokietara ez, garai ezberdinetara bidaiatzea dut gogoko. Baina, aizu, bakoitzak bere apetak ditu: batzuek urruneko toki beroak atsegin dituzte, beste batzuek elurra dute nahiago, beste batzuek hiri handi eta grisak… Bada, nik garai ezberdinetara bidaiatzen dut.
Eta gauza da etorkizuneko Europan barrena nenbilela, agiri oso interesgarri bat heldu zela nire eskuetara, eta bertan jartzen zuena hona ekartzeko oso aproposa iruditu zitzaidan. Testua, berez, neoalemanieraz idatzita dago, 2025 urtean sortu zen/sortuko den Europar Inperioko hizkuntza ofizialean, baina garai honetako irakurleek uler dezazuen, neuk euskarara itzulita ekarri dut hona:
Europako Auzitegi Gorenak, Espainiako eta Frantziako Länderren (eskualde autonomoen) kexei erantzunez, honakoa ebatzi du:
Ezin da Erakunde Publikoetako lanpostuetarako deialdietan, baita Espainiako eta Frantziako Länderretako postuetan ere, hizkuntza erregionalak jakitea beharkizun gisa ezarri, hizkuntza nazionala –neoalemaniera- soilik dakiten gainerako herritarrentzat diskriminatzailea delako.
Erakunde publiko oro behartuta dago edonolako erakunde eta herritarrekin dituen harremanetarako sortzen dituen agiri eta dokumentu ofizialak europar guztion hizkuntza ofizialean, nazio-hizkuntzan –neoalemanieraz, alegia- egitera, baita espainiera eta frantsesa koofizialak diren lurraldeetan ere. Erabaki hau ez doa erregio-hizkuntzen aurka, berauek koofizialak diren eremuetan hizkuntza nazionalarekin batera erabiltzeko aukera izango dute-eta, betiere, hala nahi izanez gero.
Hezkuntza publikoan bermatuta egon behar da neoalemaniera komunikazio-hizkuntza gisa duen eskolaratze-eredua, gurasoek hala nahi izanez gero, baita nazio-hizkuntzaz gain beste hizkuntza ofizial bat duten Länderretan ere. Oroitarazi behar da erregio-hizkuntzan (kasu honetan, frantsesez edota espainolez) ikasteko eskubidea onartua badago ere, Europako hiritar guztiek nahitaez jakin beharreko hizkuntza bakarra hizkuntza nazionala dela, hau da, neoalemaniera.
Noski, erabaki hau ez zaie batere gustatu frantses eta espainolei, ezta gainerako erregioei ere, eta normala da. Alemaniarrei gainerakoen gainetik jarri izana leporatu diete, eta arrazoi osoz. Baina, nahiz eta niri ez gustatu batere neoalemanieraren posizio menperatzaile/inperialista hori, egia esan, ezin izan dut saihestu irribarre maltzur bat, frantses eta espainolak ataka horretan ikusita. Zeren eta akaso ez al da hori bera gaur egun haiek guri egiten digutena? Hala, “Odolkiak ordainetan!” izan da burutik pasa zaidan lehen gauza.
Eta esango duzu: eta epai horrek ez al die euskaldunei eragingo, ala? Edo desagertuta egongo gara ordurako? Edo herri burujabe bat izango gara eta horregatik erabaki horrek gurean ez du eraginik izango? Bada, ez dizut den-dena kontatuko, ezta? Bestela, bidaiatzeak misterioa eta xarma galduko luke.
Nik gauzatxo bat bakarrik esango dizut: segi dezagun jo ta ke lanean, gure gurasoek lehenago egin zuten bezala, eta horiek baino lehen gure aitona-amonek, munduko kultur-aniztasunarekin akabatzen ari den “sistema global” honen aurrean euskaldun gisa bizitzeko dugun eskubidea tinko defendatzen. Eta horrela eginez gero, baliteke etorkizunean hemen deskribatutako egoera iraganeko amesgaizto bat baino ez izatea euskaldunon oroimenetan.
Zeren eta, badakizu, denborak bakoitza bere tokian jartzen du: menperakuntza ereiten duenak, menperakuntza bilduko du; ezer ereiten ez duenak, ez du ezer bilduko; eta norberaren kultura ereiten duenak, kolorez betetako mundu bat bilduko du.
Eneko Oiartzabal Gerriko
Hondarribia aldizkarian 2018ko martxoan argitaratua
Martxoaren 15ean Rosa Arburuak egindako ikerketari buruzko solasaldia Hondarribian. “Emigrazio garaiak ziren. Noiz ez da emigrazio garaia?” “Gizakion historia migrantea da; migrazioaren aurkako jarrerak gizakiaren funtsaren aurka egitea da”
Gure gizartean badago dena sailkatzeko obsesio bat, eta ni ere, zer demontre, ez naiz gutxiago izango. Artikulu honetan euskaldun moten sailkapen bat egitea erabaki dut, oso zientifikoa, eta norbera zein motatakoa den jakiteko test labur bat ere egin dut, gainera. Testa egitera animatzen zaitut, baietz asmatu zu zein motatakoa zaren!
Testa:
Denda edota taberna batera zoaz eta bertako langileak ez du euskaldun bati dagokion sudur-mokoa (Cafes Aitona-koa, alegia), zein hizkuntzatan egingo diozu lehen hitza?
a) Euskaraz, besterik ez dakit eta!
b) Euskaraz, nire eskubidea da eta!
c) Erdaraz, badaezpada ere!
d) Erdaraz, nola bestela?
Ligatzeko asmoz hurbildu zara harengana eta ez da euskararen aldeko jai bat, ezta baserritarrez janzten zaren egun horietako bat ere, zein hizkuntzatan egingo diozu lehen hitza?
a) Euskaraz, zer erremedio!
b) Euskaraz, euskalduna ez bada, ez zait interesatzen!
c) Erdaraz, aukerarik ez galtzeko!
d) Erdaraz, noski! Askoz ere sexy-agoa da!
Turista bikote bat hurbildu zaizu, mapa batean toki bat adieraziz eta txineraz hizketan (besterik ez baitakite), zein hizkuntzatan emango dizkiezu jarraibideak?
a) Euskaraz, txineraz ez dakit eta!
b) Euskaraz, gure hizkuntza hori da eta!
c) Erdaraz, errazago ulertuko dute, ziur!
d) Erdaraz, hizkuntza unibertsal batean hobe!
Lagunen artean zabiltzate euskaraz hitz egiten, bat-batean, pertsona bat hurbildu da erdaraz berriketan, zuk zein hizkuntzatan jarraituko duzu?
a) Euskaraz, bestela ez bainaiz ondo moldatzen!
b) Euskaraz, nik neureari eutsi behar diot, kosta ahala kosta!
c) Erdaraz, errespetuagatik!
d) Lagunartean euskaraz? Ni, behintzat, inoiz ez!
Egunean jartzeko azken berriak irakurri nahi dituzu interneten, euskarazko egunkari batean ala erdarazko batean, non begiratuko duzu?
a) Internet? Nik ez dut halakorik erabiltzen!
b) Beti euskaraz! Euskaraz dagoen guztia irakurtzen dut, nahiz eta aspergarria izan, eta erdaraz dagoen ezer ez, nahiz eta interesgarria izan.
c) Erdaraz, euskaraz hitz oso arraroak -ia ahoskaezinak- erabiltzen dituzte eta! Hori bai, “superkalifrajilistikoespialodoso” alderantziz ere esaten dakit.
d) Internet euskaraz? Baina hori existitzen da?
Emaitzak:
Erantzun gehienak “a”: Azken Mohikanoa
Euskara da ondo menperatzen duzun hizkuntza bakarra, eta gainerakoekin, jakitekotan, trakets moldatzen zara. Zure espezieko azkenetakoa zara, azken Mohikanoa. Are gehiago, ziur aski ez zara benetan existitzen ere, eta iraganeko mamu bati idazten ari natzaio.
Erantzun gehienak “b”: Talibana
“Euskaraz bizi nahi dut” leloa muturreraino daramazu, Joxe Manuel Odriozola eta Pako Aristiren jarraitzaile sutsua zara, eta beti zabiltza eskubideak gora eta eskubideak behera. Batzuek, berriz, zure jarrera erradikaltzat dute, eta argi dute zurea erdaldunen aurkako Gurutzada Santua dela, inposizioa: zer izango da hurrengoa? Euskaraz normal-normal bizitzea? Taliban hutsa zara! Normal bizitzeko, dagoeneko baditugu gaztelania edo frantsesa, euskara zertarako?
Erantzun gehienak “c”: Zibilizatua
Zure leloa “Euskara asko maite dut” da, eta zure hitz gogokoena, “errespetua”. Taliban fundamentalistek ez bezala, zuk badakizu maitekorra izaten, eta ez du axola erdaldun bat egotea ehun euskaldunen artean, zeu beti egongo zara erdaldun hori etxean bezala, eroso-eroso sentiarazteko prest: guztiak erdaraz eta kitto! Hori bai, gero sedukzio-armak erabiliko dituzu -erdaraz, jakina- erdalduna euskarara erakartzeko, besteak beste, euskara zein zaharra, bitxia eta ederra -exotikoa- den esanez.
Erantzun gehienak “d”: Munduko hiritarra
Zuri euskarak bost, eta zure euskalduntasuna ia sekretuan daramazun horietakoa zara. Euskaraz bizi nahi izatea “txokokeria” hutsa iruditzen zaizu, mundu zabalari itxita egotea. Argi duzu munduko gatazka gehienen iturria nork bere herri, nazio eta hizkuntza defendatu nahi izatea dela. Zuregatik balitz, mundu osoan hizkuntza bakarra hitz egingo litzateke, hizkuntza unibertsal bat, oso “kosmo-polita” baitzara. Baina hori bai, zure kosmosa, polita baino, mugatua eta indartsuen kosmosa baino ez da. Izan ere, zuretzat unibertsalak herri eta nazio boteretsuen hizkuntzak dira -ingelesa, frantsesa, gaztelania…-, eta horiek bakarrik. Badaezpada ere, zuk esperantoaz, tutik ere ez.
Eneko Oiartzabal Gerriko
Hondarribia aldizkarian 2018ko otsailean argitaratua
2018an sartu berri gara eta une aproposa iruditu zait Blaganen ibilbideari errepasotxoa emateko. Bi urte dira Blagan Euskara Elkartea sortu zela; beraz, oraindik ibilbide laburra da gurea, baina uste dut hasia dela poliki-poliki bere fruituak ematen.
Kontzientzia hartu
Elkartearen lehen eginkizunetako bat kontzientziazioa da: Hondarribian, euskaldunok gehiengoa izanda ere, euskaraz bizitzeko oraindik asko falta den kontzientzia; izatez herri euskalduna garen arren, batez ere erdaraz bizi den herria garen kontzientzia.
Eta horretarako lehen pausoa, elkartearen beraren sorrera izan zen, Hondarribian euskararen etorkizunarekin arduratuta zegoen jendea biltzeko eta elkar ezagutzeko balio izan baitzuen. Hasiera horietan 35 bat lagun elkartu ziren, eta herrian kontzientzia hori zabaltzeko lanean hasi.
Horrela egin dira ordutik hainbat ekimen: Blagan elkartearen aurkezpen-ekitaldia bera 2016ko ekainean, 2017an ospatutako Blagan eguna eta Euskara Nazioarteko Egunean (abenduaren 3an) aurkeztutako mosaiko erraldoia, baita Hondarribia aldizkarian hilero betetzen dugun atal hau berau ere.
Ez nuke jakingo esaten ekimen horiekin bi urte eskas hauetan lortutakoa asko ala gutxi den, baina, nire uste apalean, begibistakoa da zerbait lortu lortu dugula. Datuak ikustea baino ez dago: aurkezpen-ekitaldian bertan Itsas-etxea bera ia osorik bete genuen, 300 bat lagun bilduz (eta kamiseta pila salduz ere!); Blagan egunean ere, nahiz eta eguraldia etsai izan genuen, aurreikuspen guztiak gainditu ziren “Itxeki euskarari” lelopean egindako manifestazioan, bazkari herrikoian eta ondorengo jai giroan bildutako jendearekin; eta zer esanik ez mosaiko erraldoiarekin, non, euskararen aldeko atxikimendua adierazteko herritarren 500 argazki lortzeko erronka jarri bagenuen ere, 700 baino gehiago lortu genituen.
Gainera, herritarren parte hartzea lortzeaz gain, Udalean ere zerbait mugitzea lortu dugula esango nuke. Eta horren erakusgarri dira, besteak beste: gure herriko errealitatea zein den ezagutzeko, Soziolinguistika Klusterrak Udalaren eskariz euskararen erabilerari buruzko ikerketa bat egin izana (zeina Blagan elkartearen lehen eskaeretako bat izan zen); edota mosaiko erraldoiaren kanpainarekin Hondarribiko udalak bat egin, eta abenduko ekitaldia egiten lagundu izana.
Hori guztia dela eta, uste dut Blaganek lortu duela bi urte hauetan herritarren artean, baita Udalean ere, euskararen gaia mahai gainean jartzea: Blaganek bere lekutxoa egin du (eta egiten ari da) herrian, jendea mugitzeko gaitasuna erakutsi du behin baino gehiagotan, bazkide kopurua bera ere ia hirukoiztu egin du bi urte hauetan, Udalak hainbat ekimenetan parte hartzea eragin du…
Jakina, egindakoa baina askoz gehiago da egiteko dagoena, eta baliteke bi urte hauetan gehiago lor zitekeela ere. Baina, behintzat, urak mugitzea lortu dugu eta horixe da gauzak aldatzen hasteko lehenbiziko eta ezinbesteko pausoa: ohartzea Hondarribiaren etorkizuna euskaraz izatea nahi badugu, ez dela berez etorriko eta horretarako guztiok, bakoitzak beretik eta ahal duenetik, lan egin beharko dugula.
Esparruak irabazi
Kontzientziak astintzeaz gain, elkartearen beste eginkizunetako bat da euskaraz bizi nahi dugunontzat esparruak irabaztea, euskaraz normaltasunez bizi gaitezkeen une eta tokiak gero eta ugariagoak izatea, alegia. Eta horri ere ekin genion: mendi irteerak, bakarrizketa saioak, liburu aurkezpenak…
Hala ere, argi dago guk eskaintzen duguna ez dela asko, baina egia ere bada gehiena ez dagoela gure esku. Gure herriko aisialdia euskaraz izatea hondarribiar guztien kontua da: kiroldegia, kirol eta kultur elkarteak, dendak, tabernak, Udala… Eta gure eginkizuna akuilatzea da, guztiok norabide berean joan gaitezen eta hondarribiarrok denbora librea euskaraz gozatzeko aukera zabalagoa izan dezagun bultzatzea, baita horretan besteen bidelagun izatea ere.
Horretarako, gainerako eragileekin (elkarte, Udal eta, oro har, herritarrekin) elkarlana ezinbestekoa da, eta dagoeneko izan dira halakoak. Espero dut datozen urteetan horren fruituak era agerikoagoan sumatzen hastea.
Aurrera begirako erronkak
Azkenik, nik esango nuke aurrera begira ditugun erronkak, orain arteko bideari jarraituz, honakoak direla: herritarron kontzientziazioan sakontzea eta aktibazioan eragitea, eta euskararentzat (azken batean, euskaraz bizi nahi dugunontzat) esparru gehiago eta esanguratsuagoak irabaztea. Eta uste dut 2018a urte garrantzitsua izan daitekeela bi arlo horietan aurrerapauso garrantzitsuak egiteko. Izan ere, aurten anbizio handiko ekimenak jarriko dira martxan gure herrian, baina berauek, Udalaren gidaritzapean aurrera eramango badira ere (eta datu hau garrantzitsua bada ere), arrakastatsuak izatekotan, herritar guztion inplikazioa eta parte hartzea eskatuko dute.
Bata, Euskaraldia. Euskal Herri osoan egingo den ekimena da, urtearen bukaera aldean egingo dena (abenduaren 3an amaituko da) eta honako hau duena helburu: ahalik eta jende gehien 11 egunez euskara hutsez bizitzea Euskal Herri osoan. Esan bezala, Hondarribian ere helduko zaio erronkari eta, Udalaz eta Blaganez gain, herritar eta eragile guztien inplikazioa exijituko duenez, euskararen aldeko kontzientziazioan eta euskaldunon aktibazioan bultzada erabakiorra izan daiteke.
Bestea, Euskararen Aholku Batzordea. 2018an Udalak aholku batzorde hau martxan jartzeko asmoa du, eta haren helburua da herriko elkarte eta erakunde nagusien (Udalaren, merkatarien, ostalarien, elkarteen, kirol taldeen, kiroldegiaren, ikastetxeen…) parte hartzearekin euskararen normalizaziorako plan estrategiko bat diseinatzea, guztiok norabide berean arraun egin dezagun. Dudarik gabe, parte hartze zabala lortu eta bertan adostutakoa betetzen bada, honek euskaraz bizi ahal izateko esparru asko eta herrian garrantzitsuak direnak irabazteko aukera paregabea eskainiko du.
Beraz, ikus dezakezuenez, xume-xume eta urratsez urrats bada ere, azken bi urteetan lortu dugu urak harrotzea, eta aurtengoa jauzi handia bilaka daiteke euskararen etorkizunarentzat gure herrian.
Ongi etorri zu ere!
Noski, aipatutako guztiak ez du esan nahi, erronka nagusi horietaz gain, ez garela bestelako gauzetan arituko. Hemen jarraituko dugu, gure ahalmenaren arabera, zuen kontzientziak astintzen, kultur ekintzak eta jaiak antolatzen, aldarrikapenak egiten eta, batez ere, euskaraz bizitzen eta gozatzen ahalegintzen.
Eta, horretarako, zuen guztion parte hartzea ongi etorria izango da, elkarrekin gehiago lor dezakegulako, denok beharrezkoak zaretelako, guztiok batera gehiago gozatuko dugulako.
Eneko Oiartzabal Gerriko
Hondarribia aldizkarian 2018ko urtarrilean argitaratua
2018an erronka berria dugu Hondarribian!