Egilea: Blagan

Abenduak 15ean Blaganen Urteko Batzar Nagusia

Non: Amuteko Auzo Elkartean
Noiz: Abenduak 15, larunbata, goizeko 10:00 – 13:00
Gai zerrenda:
– Blaganen urteko jarduera: talde bakoitzaren laburpena eta euskaraldiaren balorazioa.
– Diru kontuak.
– Datorren urtera begira lehendakari, diruzain eta gainontzeko zuzendaritza batzordekideen karguen berritzea.
– Blaganen erronka nagusiez denon arteko gogoeta.
– Norberak lekarkeena.
Batzar Nagusiak garrantzitsuak dira elkar hobeto ezagutzeko, Blaganen etorkizuna denon artean marrazteko, saretzeko… eta nola ez, kide berriak gerturatzeko. Balia dezagun aukera, bai bertaratuz eta baita ingurukoak animatuz.
 Batzarnagusiak

Ahobizi agortezinak

Azken boladan, euskaraz irakurtzeari edo, zehatzago izanik, ez irakurtzeari buruz jende askorekin hitz egitea suertatu zait. Askok esan dit, euskaraz esan ere, beste hizkuntzetan baietz, baina euskaraz ez duela irakurtzen: sekula ezetz…, edo institutu garaikoak izan zirela euskaraz irakurritako azken liburuak…, eta antzeko erantzunak.

Batzuen ustean euskaraz ez dago aukerarik, ez dago merezi duen irakurgairik. Tira, gaztelaniaz dagoen itsaso zabalarekin alderatuta, argi dago aintzira txikia dela euskarazko produkzioa. Baina logika berari jarraituz, gaztelaniazkoa ere txikia da ingelesezko ozeano zabalaren aldean, eta arrazoi horrek ez du ezagutzen dudan inor eraman gaztelaniaz batere ez irakurtzera. Euskarazko ekoizpenaren aintzirak bertan arraunean aritzeko aukera ematen du, edota txalupan etzan eta eguzkia hartzekoa; igerian aritzekoa, edota urpean murgiltzekoa, neoprenoz, bainujantzitan edo biluzik… Norberari aukerak nahieran.

Ez naiz sorkuntza propioaz bakarrik ari, itzulpengintza ere hor dago. Jatorrizko testuari leial izateko, itzultzailea behartuta dago hizkuntzaren mugak gainditzera, asmatzera eta fintzera. Itzulpen handiak egin ahal izateko hizkuntzak ibilbide bat egin behar du eta profesional onak sortu. Bietan egin da aurrerapen handia, eta gaur egun jatorrizkoa ez den hizkuntzan irakurtzeko hautua egiten dugunean, euskarazko itzulpenak ez du beste hizkuntzetan eginikoen inbidiarik. Nago jende asko oraindik ez dela bilakaera horren jakitun, eta zenbait hamarkada atzerago genuen egoera kaskarragoaren ‒hasierak izaki‒ ideian ainguratuta geratu dela.

Esaten ari nintzen, bada, “euskarak ez dit nahikoa eskaintzen” moduko sinesmen ‒orokorrean oker‒ bat dagoela askotan euskaraz ez irakurtzearen oinarrian. Arrazoi dute, bai, hizkuntza handietan ‒alegia, tamainaz handiago direnetan‒ gehiago dagoela. Baina euskaraz urtean 2.000 liburutik gora argitaratzen badira ‒erdiak baino gehiago nobedadeak, besteak berrargitalpenak‒, eta kopuru horri orain arte argitaratua gehitzen badiogu, aintzira horretan hamabostean edo hilean behin gure interes eta gustuko argitalpen bat aurkitzeko arazo handirik ez dugu izango. Bilatu egin behar, dagoenaren eta sortzen denaren berri izan behar… Hortxe dago koska.

Euskal ekoizpenaz horrelako aurreiritzirik ez duenak ere jakiten du, ordea, aitzakia beste nonbait bilatzen: akatsa norberagana zuzenduz, hain zuzen. “Ni ez naiz inor zu nire etxean sartzeko” moduko sinesmen batean oinarriturik, ez dugu geure burua euskaraz irakurtzeko gai ikusten. Kasu batzuetan, gutxi erabili eta euskara atrofiatu samarra geratu zaigulako; beste batzuetan, euskaraz alfabetatu gabeak garelako, etxeko hizkuntza dugulako eta “uan fango nan”-etik “orain joango naun”-erako jauzia egitea zailegia zaigulako; bestetzuetan, sekula menperatu ez dugun hizkuntza delako; edo arrotz zaizkigun hitzak agertzean alfertu eta berehala lerratzen garelako giroan presenteago dagoen hizkuntzara. Tiradera kajoia dela, errezela, kortina eta korridorea edo trantsitua, pasilloa izendatzeko erabiltzen direla jakitea lagungarria da. Izan ere, hitz berri bat agertzen zaigun hirugarren eleberrian normal-normala irudituko zaigu, eta erabiltzen ere hasiko gara, akaso. Geure buruari euskaraz irakurtzeko aukerarik ematen ez badiogu, hasi aurretik amore ematen badugu, sorgin gurpil gaiztotik ez baikara sekula aterako; saiatzeak, aldiz, ahalegintzeak, ikasbidearen zirkuluan sartuko gaitu. Euskaraldiarekin bete-betean ari garen honetan, liburuetan beti ditugu eskura sekula agortzen eta aspertzen ez diren aho bizi-biziak. Beti-beti prest guretzat ahobizi izateko. Izan ere, denok bihurtzen gara belarriprest testu bikain baten aurrean.

Animatu nahi nuke jendea irakurketa taldeetan parte hartzera (Hondarribian bi bederen antolatzen dira, Udal Liburutegiak bata eta Talaia Institutuak bestea), eta liburutegiak erabiltzera, eta liburuzain eta saltzaileei aholkua eskatzera, eta literaturaren inguruko berriak jarraitzera… Eta, hara!, betaurrekoak graduatu beharrean dagoenarentzat edota irakurtzen jartzeko patxadarik hartzen ez duenarentzat, literatura entzuteko aukera ere badugu, Xerezaderen Artxiboan, adibidez, mugikorretik bertatik hainbat eta hainbat ipuin, olerki eta gogoeta euskaraz entzungai.

Baina proaktibo izateko hainbat bideren zerrenda egiten saiatzen ari naizelarik ere, ez zait burutik desagertzen Garbiñe Ubedak elkarrizketa batean aipatzen zuen hura: “Euskarazko liburu bat hartzea ekintza ikaragarri politiko bat da, ez baitago ez erraztasunik, ez ezer”. Eta segur aski, kontzientzia politiko hori jabetzen zaigun arte, hitzak eta baita asmo on guztiak ere hurrengo haize boladak ahantzi urrutira eramanen ditu.

Maite Darceles

Hondarribia aldizkarian 2018ko azaroan argitaratua

ANTZERKIA: Erbeste edo saihets baten aldarrikapenak.

Erbeste4

Eva eta Adan. Jatorrizko gizakiak.

Historiak ez du beti denon alde jokatzen. Eta hau da, hain zuzen ere, Eva-ren susmoa. Beraz, Adan-ekin hitz egitea erabaki du eta mendez mende barruan gorde behar izan duen hori guztia askatuko du. Noski ez duela ezer Adan-en aurka; gizon trakets, zeharo matxista eta gustu txarrekoa izateaz gain, ez dio (ia) ezer txarrik desio.

Istorio honetan Eva eta Adanen istorioa kontatzen da baina Evaren ikuspegitik, izan ere, bidean hainbat gezur, gaizki-ulertze eta egi ustelak aurkituko ditugu eta orduan kontatu diguten Paradisua… Paradisua izaten jarraituko du?

Anodino Teatroa konpainia komedia gazi-goxo honetaz baliatzen da gaur egun mantentzen diren emakume eta gizonen arteko ezberdintasunak salatzeko. Matxismoaren sustraia bilatzen historiaren hasierara joan gara eta hantxe aurkitu dugu Adanen paradisua eta Evaren infernua.

Euskaraldia eta haratago!

Dagoeneko jakingo duzuen bezala, badator Euskaraldia, azaroaren 23tik abenduaren 3ra hizkuntza ohiturak aldatzeko ariketa soziala. Honezkero izena emana izango duzue, ezta? Nola?!?! Batzuek oraindik ez duzuela argi zer eta zertarako den? Ai, ai, ai… ea hori argitzerik dugun…

Beno, egia esanda, Euskaraldia zertan datzan jakiteko, uste dut onena www.euskaraldia.eus atarira jotzea duzuela; bertan baino hobeto nik ez dizuet azalduko, ziur. Baina, tira, behin gaiari helduta, oinarrizkoena behintzat aipatuko dizuet.

Labur-labur esanda, nik esango nuke Euskaraldia erronka bat dela, honako erronka: euskaraz dakigunok 11 egunez euskara hutsez bizitzea geure eguneroko bizimodu arruntean (“ahobizi” rola). Eta horretan laguntzeko, euskara ulertzen dutenek haiekin euskaraz egitera animatuko gaituzte, txapa identifikagarri batzuen bidez (“belarriprest” rola). Erraz ulertu da, ezta?

Eta ariketa sozial honen helburu nagusiak hauexek lirateke:

  • Inoiz baino euskaldun gehiagok inoiz baino euskara gehiago egitea, hau da, euskaraz dakiten guztiak euskaraz hitz egiten jartzea.

  • Euskaldun horiek erdaraz erantzun baina euskara ulertzen dutenekin euskaraz hitz egiten jarraitzea, hizkuntzaz ez aldatzea.

  • Uste baino gehiagotan eta gehiagorekin euskaraz bizi gaitezkeela ohartzea.

Hori guztia beteko balitz, ez izan zalantzarik, aspaldian baino euskaldunagoa izango litzateke Euskal Herria, baina, jakina, hori guztia betetzeko funtsezkoa da 11 egun horietan geure buruetan “klik” bat egitea, ohitura aldaketa bat burutzea, alegia. Eta hori ez da hain gauza erraza, ohiturazko animaliak baikara, eta ohitura zaharrak utzi eta berriak hartzeak ahalegina eskatzen du.

Hain zuzen ere, horregatik izango da ariketa soziala: zure hizkuntza ohiturak aldatzea, ondokoek betiko moduan jarraitzen duten bitartean eta, gainera, zeu zertan ari zaren jakin eta ulertu gabe, nekeza eta zaila izan daiteke; denok jakinik zertan ari garen eta, gainera, guztiek helburu bera (hizkuntza ohitura aldatzea) baldin badugu, berriz, kontua errazagoa eta arinagoa bihur daiteke.

Orain argiago gelditu da zer den Euskaraldia? Orduan, animatuko zarete parte hartzera, ezta? Oso ondo, oso ondo, ez nuen gutxiago espero. Aurrerapauso ederra izan daiteke euskararen biziberritzean.

Baina nik ez nuke horrela utzi nahi kontua eta, izenburuan diodan bezala, haratago joan nahiko nuke. Euskaraldiak, aurreko guztiaz gain (eta ez da gutxi!), beste gauza bat lortzeko ere balio izatea nahi nuke: euskaldunok ohartzeko dena ez dagoela norbanakoon esku, euskararen egoeraren ardura guztia ez dagoela geure hizkuntza ohituretan soilik, badirela geure borondatearen gainetik dauden oztopoak. Zertaz ari naizen?

Honetaz, besteak beste: oraindik euskararik jakin eta ulertuko ez duten belaunaldiak sortzen direla (A ereduan, gehienbat; eta ez du axola gutxi diren, denok ongi baitakigu “noentiendotar” bat nahikoa dela hamar euskaldun erdaraz hizketan jartzeko); erakunde gehienek erdara hutsez funtzionatzen dutela eta, euskarazko tratua nahi izanez gero, berez desatseginak diren tramiteak zaildu eta luzatu egiten direla (bestela, proba egin ezazu osasun-etxe, komisaldegi edota epaitegi batean); euskarak, sarriegitan, jarraitzen duela langile publiko izateko ezinbesteko baldintza izan gabe; ustez geure zerbitzura dauden zenbait polizia autonomikok, herritarrak euskarazko tratua exijitzean, isunak jartzen dituztela, eta ez dela ezer gertatzen (uda honetan halako bi kasu izan dira: bata, Bilboko Aste Nagusian; bestea, Donostian); kirol epaileek kirolariei euskaraz egitea debekatzeko edo euskaraz egiteagatik lehiatik kanporatzeko eskubidea dutela pentsatzen dutela (begiratu Donostiako X. Emakumezkoen Triatloian gertatutakoa)…

Tira, eta hau guztia gehienbat Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naizela! Pentsa zenbat oztopo Iparraldean eta Nafarroa Garaian!

Beraz, inozentea izatea litzateke pentsatzea dena norberaren esku dagoela, geure borondatea baino ez dela behar euskararen egoera aldatzeko. Ez, ez da nahikoa. Geure borondatez egiten dugun hizkuntza hautua garrantzitsua da, bai, baina horrekin batera ezinbestekoa dugu erakundeetatik euskaraz bizitzea oztopatzen diguten trabak kentzeko lanari ekitea, eta maizegi ez da egiten.

Hori dela eta, benetan espero dut Euskaraldiak balio izatea euskaldunok aktibatzeko, baina ez euskararen erabiltzaile aktibo izateko bakarrik, baita euskaldun bezala euskaraz bizitzeko dugun eskubidea aktiboki defendatu eta aldarrikatzeko ere.

Ez dezatela ardura guztia herritarron bizkarrean jarri! Guk geure partea egingo dugu Euskaraldian, noizko erakundeek eurena?

Eneko Oiartzabal Gerriko

Hondarribia aldizkarian 2018ko urrian argitaratua

“Zuek bultza hortik, eta guk hemendik tira”

Uda igaro den honetan, eta horrekin batera ikasturte berria hasi dugularik, oso aproposa iruditu zait gure herriko gazte/ikasleen inguruan aritzea. Baina oraingo honetan, neure buruaz pixka bat aspertuta edo, mezulari huts izatera mugatuko naiz, nire iritziak hilero jasaten baitituzue, eta irakurleek ere ziur aski izango duzue haize freskoaren beharra.

Hona ekarri dudan testua Pako Agirrek idatzia da, une jakin batean barne-barnetik ateratako adierazpen hunkigarria. Antza denez, gutun hau Talaia Institutuko arduradunei eman zien, eta hauek, berau irakurritakoan, guraso guztiei zabaltzea erabaki zuten. Hain zuzen ere, guraso horietako baten bidez heldu da nire eskuetara, eta Pakoren baimenarekin ekarri dut hona, “harekin egokien iruditzen zaizuna egiteko”.

Gauzak horrela, hemen behean duzue testua. Ziur nago adierazpen itxuraz xume baina zintzo eta zuzen honek, era batera edo bestera, ez zaituztela indiferente utziko.

Hortaz, goazen harira! Honatx gutuna:

Jaun-andre estimagarri horiek:

Lehenengo eta behin, gutun honekin esan nahiko nizueke ez nukeela kritika suntsitzailea egin nahi, eraikitzailea baizik, ez bainaiz nor besteen lanetan sartzeko. Baina norbaitek bihotzean min sumatzen duenean sendagilearena jo behar duela uste dudanez, zuengana jotzen dut, zuek ere baitzarete, kasu honetan, sendagileak.

Hirurogei eta hamar urteko pertsona naiz, hondarribiarra, gurasoengandik ikasi nuen euskara, eta hain maite dut nire hizkuntza non, orain, lan-erretiroa hartu ondoren, hobetzeari eman diodan.

Neure buruaren aurkezpena egin ondoren, harira joan nahiko nuke.

Joan den astean, ez dakit zein egun zen, goizeko hamaiketan Butron pasealekutik nenbilela, Institutuko gazte andana ikusi nuen. Taldetan banaturik zeuden, eta «ginkana» joko batean edo zebiltzan. Hurbiltzen nindoala, batzuk gaztelaniaz zebiltzala aditu nuen. Ziztada sumatu nuen bihotzean. Aurrera jo, eta hurrengoak berdin ari zirela, eta hurrengoak eta hurrengoak ere bai. Ziztada infartua bilakatu zen.

Pentsatzen jarri nintzen, batzuetan hori ere egiten baitut, eta neure buruari galdetu nion: Zer egin diagu gaizki? Zertarako balio izan dik urteetan zenbait jendek egindako lana? Zerbait lortu al diagu? Erantzunik gabeko galdera asko, gehiegi, agian.

Hasieran esaten nuen ez nuela kritika suntsitzailea egin nahi, eraikitzailea baizik, eta hala da. Badakit eskolak ezin duela hau konpondu, ez, behintzat, bakarrik eskolak. Badakit etxekook ere egin, eta ekin behar dugula, baina, bien bitartean, honela gaude; Francok berak suntsitu ezin izan zuena, guk geuk suntsituko dugu.

Ez dakit zer egin dezakezuen zuek; nik zer egin dezakedan badakit, eta egingo dut, ez dudarik izan.

Zuek bultza hortik, eta guk hemendik tira, ea denon artean kapaz garen egoerari buelta emateko.

Mila esker zuen ulertzeagatik, eta barkatu zerbaitetan faltatu izan badut.

 Pako Agirre

Eman dizue zer pentsatua, ezta? Niri bai, eta bereziki azpimarratuko nuke, etsipenetik sortzen bada ere, batez ere mezu itxaropentsua dela Pakorena. Izan ere, etsipenari aurre egiteko modu bakarra, bizinahia galdu ezean behintzat, gauzak alda daitezkeela pentsatzea baita: ezina ekinez egina, alegia. Eta hortxe dago hitz gakoa, nire ustez: “ekinez”. Aurten badugu ekiten hasteko aukera paregabea: Euskaraldia, gure hizkuntza ohiturak aldatzeko ariketa.

Beraz, badakizue, “zuek bultza hortik, eta guk hemendik tira”, eta ziur denon artean kapaz izango garela egoerari buelta emateko. Besterik ez da behar: ekin eta aurrera!

Eneko Oiartzabal Gerriko (baina Pako Agirreri esker!)

Hondarribia aldizkarian 2018ko irailean argitaratua