Lehengoan lagun batekin hizketan, euskaraz gutxi egiten duela hasi zitzaidan. Ez ginen aurrez aurre ari, teknologiek eskaintzen dizkiguten modu (berri) hauek baliatuz baizik, alegia, mezu-trukean. Ez dut gogoratzen zehazki elkarrizketa zerk eragin zuen. Beharbada, mosaiko erraldoiaren kanpaina izango zen? Euskararen inguruko zerbait izan zen. Hori seguru. Umeekin baietz, baina helduekin ia beti gazteleraz egiten duela. Bera izaten dela askotan euskaraz mintzatzeko proposatzen duena. Horra, bere berezko borondatea. Baina inertzian erortzen dela. Gaztelerarako joera handia duela. Eta euskaraz egitea kosta ere egiten zaiola. Gero eta gehiago, gainera. Eta horrek kezkatu egiten duela. Euskara galtzen ari dela iruditzen zaiola, lausotzen ari zaiola, ezabatzen ari zaiola. Eta horrek kezkatu egiten duela. Benetan kezkatzen.
“Joerari kontzientzia”, erantzun nion. Eta bilatzeko konplizitateak besteengan. Eta saiatzeko, ez etsitzeko… Eta horrela aritu ginen mezu-trukean.
Elkarrizketa transzendentea iruditu zitzaidan, txat sistema hauetan ohikoan ez bezalakoa.
Inork behartu gabe, zeuk zeure hautuz egiten duzunak, zeuregan dauzkan ondorioak batzuetan ez baitituzu atsegin, eta horren inguruan pentsatzera ekarri ninduen mezu-trukeak.
Inork behartu gabe egiten duzunak, bai, baina hautu kontzienterik gabe, ordea. Are gehiago, zeure kontzientziari galdetuz gero, eguneroko hautua, inertziaren hautua, zeure hautu kontzientea izango zen horren kontrakoa delarik.
Bihotzean daramaguna, nahi duguna, barru-barrutik ateratzen zaiguna egitea garrantzitsua da. Ez da erraza izaten, ez. Gaurko gizartean ez da inondik ere bide errazena. Eta askotan ez dugu lortuko. Baina ezin dugu amore eman. Bestela, gurea ez den bizitza batean txertatua aurkituko dugu noizbait geure burua, gure berezko izatearekin zerikusirik ez duen bizitza batean. Eta hori ez da batere erosoa.
Hori gertatzen bazaigu ezin gara ondo sentitu, ezin gara gustura egon, ez gara gure bizitzaren jabe izaten ariko. Gorputz arrotzean bizitzera kondenatuak. Noizbait, bizi dugun fantasiaren geruzak desagertuko dira, eta ondoezak, frustrazioak, hutsuneak, haserreak hartuko gaitu, dela gertatzen zaigunaren kontzientziaz, dela batere kontzientziarik gabe, gure ondoezaren zergatiaren susmo zipitzik gabe. Norbait, zerbait, guk hauspotu nahi ez genuen logikaren bat, izan da gure eguneroko hautuen jabe, gure gorputzaren jabe, hein handi batean, eta borrokatu nahi genuen horren zoritxarreko laguntzaile bihurtu gara.
Ez da zalantzarik gaur egun euskaraz egitea boladaren kontra egitea dela, olatuen kontra, inertzien kontra. Hauslea dela. Gaztelaniak, frantsesak, ingelesak… duten botere hegemonikoen kontra egitea dela. Emakumeen berdintasunaren alde egitea hauslea den bezala, gizonena den mundu honetan. Edo giza duintasunaren alde egitea hauslea den bezala, gizagabetze joerak natural hartzera iritsi garen honetan. Edo ingurugiroaren zaintzaz modu eraldatzailean aritzea hauslea den bezala, etxerik gabe (etxe goxorik gabe, behintzat) geratzeko arriskua dugun honetan. Badira, bai, eremu horietan guztietan, eta euskara ez da salbuespena, diskurtso hegemonikoak bereganatzen saiatu diren leloak. Baina horrek ez gaitzala gehiegi erlaxa, eraldaketa gertatuko bada, ez baitute hegemoniek ekarriko. Horretaz ohartuaz, gertatzen denaren eta zaigunaren kontzientzia hartuaz gure berezko izateari bide egingo diogu. Helmuga ez da gure esku egongo, ez, beharbada ez, baina bizitza bidea da.
Euskarak ere balio du, bai, kontzientziak mugitzeko!
Maite Darceles, Blagan-eko kidea
Hondarribia Aldizkarian argitaratuta, 2017ko abenduan